درمان پانیک بدون دارو – علائم و تاثیرات اختلال پانیک

حمله ی پانیک که به عنوان حمله ی هراس و یا حمله ی وحشت زدگی نیز شناخته می شود، نوعی وضعیت روانی از زیر مجموعه های اختلالات اضطرابی است که با حمله ی ناگهانی ترس و وحشت شدید همراه است. در این مقاله به بررسی کلی علائم اختلال پانیک، تاثیرات آن بر زندگی فرد و درمان پانیک بدون دارو می پردازیم.

ترس و اضطراب از واکنش های طبیعی در برابر شرایط خاص و استرس زا هستند. اما حمله ی عصبی پانیک از این ترس و اضطراب طبیعی متفاوت است، چرا که عموما بسیار شدید بوده و به صورت ناگهانی اتفاق می افتد.

اما حقیقتا حملات پانیک چه هستند؟ بر اساس تعریف موجود در کتاب مرجع “راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی” به اصطلاح DSM-5، اختلال پانیک زیر مجموعه ای از اختلال اضطراب هستند که با حملات شدید و مکرر شناسایی می شوند.

در این زمینه مقاله ی “تفاوت حمله عصبی پانیک با حمله اضطرابی” را بخوانید.

فردی با اختلال پانیک ممکن است علائمی شامل احساس شدید وحشت، نفس نفس زدن و ضربان قلب شدید را تجربه می کنند و افراد با اختلال پانیک ممکن است به صورت ناگهانی و بدون دلیل خاصی دچار حملات شوند و یا طبق برخی از شرایط خاص و قابل پیش بینی شده حملات را تجربه کنند.

علائم اختلال پانیک که فرد تجربه می کند

بسیاری از افراد با این اختلال، تجربه ی حملات را به شکل احساس سکته قلبی و یا تجربه ی نزدیک به مرگ توصیف کرده اند. در این حملات فرد علائم زیر را تجربه می کند:

1. احساس وحشت شدید که به صورت ناگهانی و لحظه ای اتفاق می افتد
2. تپش قلب
3. تعرق
4. لرزیدن
5. بی حس شدن دست و پا
6. احساس گیجی
7. ضعف
8. درد قفسه سینه
9. نفس نفس زدن

اگر علائم فوق را دارید و احتمال می دهید دچار اختلال پانیک هستید می توانید برای صحبت با افراد متخصص با ما تماس بگیرید.

تاثیر اختلال پانیک بر زندگی فرد

موسسه ملی سلامت روان (NIMH) اعلام کرده که سالانه حدود ۲.۷٪ از جمعیت بزرگسال در آمریکا دچار اختلال حملات پانیک هستند. حدود ۴۴.۸٪ از این افراد هم اختلال پانیک شدید را تجربه می کنند و بر اساس اتحادیه ی افسردگی و اضطراب آمریکا، حدود شش میلیون نفر در آمریکا سالانه علائم اختلال پانیک را تجربه می کنند. درحالی که اختلال پانیک در هر دوره از زندگی فرد ممکن است اتفاق بی افتد، عموما این اختلال در اواخر دوره بلوغ یا اوایل دوره بزرگسالی برای فرد ایجاد می شود، و اختلال پانیک در زنان دو برابر مردان است.

اختلال پانیک می تواند در روند و عملکرد زندگی روزمره ی فرد اختلال جدی ایجاد کند، و برخورد با شرایط مختلف زندگی روزمره که موجب تحریک احساسات و ایجاد پانیک و اضطراب می شود را سخت می کند. در برخی از موارد، افراد با اختلال پانیک ممکن است از قرار گرفتن در شرایط، مکان ها و برخورد با افراد خاصی برای کاهش احتمال ایجاد حملات پانیک پرهیز کنند. به عنوان مثال فردی که یک بار تجربه ی حمله پانیک در محیط شلوغ یک مرکز خرید را داشته باشد، ممکن است در آینده از رفتن به چنین مکانی برای اجتناب از تحریک علائم پانیک خودداری کند.

ممکن است اختلال پانیک موجب اجتناب فرد از قرار گرفتن در موقعیت های خاصی شود، از این جهت این اختلال در نهایت می تواند منجر به ایجاد فوبیا در فرد گردد. به عنوان مثال فردی با اختلال پانیک ممکن است به مرور زمان برای جلوگیری از تجربه ی حملات پانیک و از دست دادن کنترل خود در جمع، از بیرون رفتن از خانه اجتناب کند. به مرور زمان ممکن است این فرد دچار آگورافوبیا و اضطراب از حضور در جمع شود. ترس مشخصی از قرار گرفتن در شرایط اجتماعی مختلف که در هنگام ایجاد علائم پانیک فرار از آن موقعیت ها و کمک گرفتن ممکن است دشوار باشد.

اگرچه انواع مختلفی از اختلال پانیک همراه با آگورافوبیا و یا بدون آن ممکن است وجود داشته باشد.

روش های درمان پانیک بدون دارو

اختلال پانیک، مانند اختلال اضطرابی، عموما به روش های روان درمانی، دارو درمانی (دارو های ضد افسردگی و ضد اضطراب) و یا ترکیبی از این دو درمان می شود.

رفتار درمانی شناختی یا CBT یک رویکرد درمان پانیک بدون دارو است که به افراد با اختلال پانیک کمک می کند تا روش های جدید تفکر و واکنش نسبت به شرایط تحریک کننده ی اضطرابی را یاد بگیرند. به عنوان بخشی از این روند درمانی، درمانگر به فرد کمک می کند تا الگوهای ناسالم و منفی خود را شناسایی کرده و به چالش بکشد و آنها را با روش تفکر سالم تر و واقع بینانه تر جایگزین کند.

درمان از طریق مواجهه، یک رویکرد دیگر است عموما برای درمان پانیک بدون دارو استفاده می شود. این تکنیک شامل بیش از حد قرار دادن فرد در معرض شرایط تحریک کننده ی ترس می باشد. در این روش افرادی که تجربه ی علائم اختلال پانیک را دارند، به منظور یادگیری و تمرین راه های جدید آرام کردن خود، در معرض شرایط تحریک کننده ی ترس قرار می گیرند.

در ادامه به بررسی انواع روش های روان درمانی برای درمان پانیک بدون دارو می پردازیم:

روان درمانی گزینه ای برای درمان پانیک بدون دارو

برای درمان پانیک بدون دارو معمولا مداخلات روان شناسی لازم است. برخی از این مداخلات رایج عبارت اند از:

درمان به روش رفتار درمانی شناختی یا CBT

رفتار درمانی شناختی بر اهمیت رفتاری و روند فکری فرد، در درک و کنترل اضطراب و حملات پانیک، تاکید دارد. تمرکز درمان در این روش بر روی رفتارهای ناکافی، اجتنابی و آسیب رسان و روند فکری غیر منطقی فرد است که می تواند به ادامه ی وجود علائم پانیک در وی دامن بزند. برای مثال ترس ها و نگرانی های غیر قابل کنترل (افکار) در مورد این که اگر یک حمله ی پانیک را تجربه کنید چه اتفاقی خواهد افتاد، ممکن است باعث شود شما از قرار گرفتن در موقعیت های خاصی اجتناب کنید (رفتاری).

روش رفتار درمانی شناختی از نظر علمی برای درمان پانیک بدون دارو بررسی شده است. تحقیقات نشان می دهند که این روش درمانی بر کاهش بسیاری از علائم حمله پانیک و همچنین اضطراب موثر است. با استفاده از تکنیک های این روش درمانی، می توانید با کار کردن بر تغییر افکار و رفتار، توقع افزایش کنترل بر علائم پانیک را داشته باشید.

برای اطلاع بیشتر در این مورد مقاله ی “خداحافظی با پانیک – رفتار درمانی شناختی یا CBT” را حتما بخوانید.

اصلاح رفتاری شناختی یا CBM

Donald Meichenbaum روانشناس آمریکایی است که به دلیل مشارکت در “رفتار درمانی شناختی” ، مورد توجه است. وی “اصلاح رفتاری شناختی” یا CBM را توسعه داد، که بر شناسایی خود گفتگویی های ناکارآمد و به منظور تغییر رفتارهای ناخواسته متمرکز است. در واقع Meichenbaum رفتارها را نتیجه عمل گفتگو با خود یا خود کلامی می داند.

اختلال حملات پانیک، ترس از مکان های باز (آگورافوبیا) یا دیگر انواع اضطراب، عموما ریشه در الگوهای افکاری و رفتاری خاصی دارد که می تواند مانع از بهبودی شود. اما اگر شما نحوه ی تفکرتان را عوض کنید، این که چگونه به شرایط تحریک کننده ی اضطراب واکنش می دهید نیز تغییر خواهد کرد.

رفتار درمانی عقلانی هیجانی یا REBT

رفتار درمانی عقلانی هیجانی یک تکنیک رفتار شناختی برای درمان پانیک بدون دارو است که توسط Albert Ellis روانشناس آمریکایی ایجاد شده است. تاثیرگذار بودن این روش برای درمان انواع اضطراب اثبات شده است. تکنیک های شناختی و رفتاری که در این روش استفاده می شوند، بر درمان حملات پانیک نیز موثر هستند.

‏ Albert Ellisبا توسعه ی اصلاح رفتاری شناختی توانست به مراجعین خود برای کشف و تغییر “باورهای غیر منطقی” یا “افکار منفی” که وی باور داشت موجب ایجاد مشکلات روان شناختی در فرد می شوند، کمک کند.

روان درمانی پانیک محور یا PFPP

روان درمانی پانیک محور یک روش درمان پانیک بدون دارو است که بر اساس مفاهیم روانشناسی خاصی شکل گرفته است. در کل، این مفاهیم بر این گمان است که افراد بر اساس تجارب اولیه ی زندگی خود شکل گرفته اند و این انگیزه های ناخودآگاهی و مشکلات و درگیری های روان، هسته ی اصلی دلایل رفتارهای امروزی فرد هستند. ذهن ناخودآگاه، جایی برای مخفی شدن احساسات دردناک است. روش های دفاعی، این احساسات منفی را مخفی نگاه می دارند، اما اگر این احساسات بتوانند به ذهن خودآگاه وارد شوند، می توان روی آن ها کار کرد و علائم حمله پانیک و رفتارهای وابسته را حذف کرد و کاهش داد و از این طریق روشی برای درمان پانیک بدون دارو بود.

گروه درمانی

بر اساس اتحادیه روان پزشکی آمریکا، موارد زیر از منافع گروه درمانی به عنوان درمان پانیک بدون دارو است:

1. کاهش احساس خجالت، درمیان گذاشتن تجارب مشترک با دیگر افرادی که آن ها هم علائم و مشکلات مشابهی دارند.
2. ایجاد موقعیتی برای پیدا کردن الگو، تحت تاثیر قرار گرفتن و قوی تر شدن توسط دیگر افراد گروه
3. فراهم کردن محیط اجتماعی طبیعی برای افراد با اختلال پانیک که می ترسند با قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی دچار حمله شوند.

خانواده و یا زوج درمانی

علائم اختلال حملات پانیک می تواند بر روی روابط اعضای خانواده تاثیر بگذارد. شرکت در جلسات خانوادگی درمانی برای مشخص کردن نیازهای وابستگی فرد مبتلا به اختلال پانیک، مسائل حمایتی، ارتباطات و آموزش، می تواند به عنوان درمان تکمیلی مفید واقع شود. اما لازم اشت که بدانید استفاده از جلسات روان درمانی خانوادگی به عنوان تنها روش درمان پانیک بدون دارو، توصیه نمی شود.

منابع اصلی:

1. Corey, Gerald. (2012). Theory and practice of counseling and psychotherapy, 9th ed., Belmont, CA: Thomson Brooks/Cole.
2. Kaplan MD, Harold I., and Sadock MD, Benjamin J. (2011). Kaplan and Sadock’s Synopsis of Psychiatry: Behavioral Sciences/Clinical Psychiatry, 11th ed., Philadelphia: Wolters Kluwer.

3. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th ed., 2000. Washington, DC.
4. Anxiety and Depression Association of America. Facts & statistics.
5. Kessler R, Chiu W, Demler O, Walters E. Prevalence, severity, and comorbidity of twelve-month DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey Replication (NCS-R). Archives of General Psychiatry. 2005 Jun; 62(6): 617–627.

منابع:

https://www.verywellmind.com/psychotherapy-for-the-treatment-of-panic-disorder-2584312

https://www.verywellmind.com/what-is-a-panic-disorder-2795468